Historia przedmiotu (1)

Lubię otaczać się ładnymi przedmiotami. Lubię też, gdy do czegoś służą, nie są tylko ładne same w sobie. Dlatego moje pamiątki z różnych miejsc to najczęściej przedmioty  użytkowe, ale niezupełnie zwyczajne. "Opowieść jabłkowa" dobiegła końca, czas rozpocząć coś nowego. Pomyślałam, że pokażę Wam kilka ładnych i w sposób nie do końca oczywisty praktycznych rzeczy, które dodatkowo mają dla mnie wartość sentymentalną.

Na ulubionej stronie Ulubionej Autorki pojawiają się co jakiś czas różne Galerie. Najwięcej odsłon miała Galeria Piernika, otwierana tradycyjnie w Uroczystość Trzech Króli, ale była również Galeria Warkocza, Galeria Pisanki oraz Galeria Przedmiotu.

Długo zastanawiałam się, co zaprezentować w tej ostatniej. Mój pierwszy wybór padł na pewną książkę, o której jeszcze tu kiedyś napiszę, ale ostatecznie zdecydowałam się na ... knotownik. To on będzie bohaterem pierwszego odcinka "Historii przedmiotu".

 

Cóż to takiego - zastanawiacie się? Posłuchajcie.

Wakacje A.D. 2005. Jesteśmy z koleżanką w Kazimierzu nad Wisłą. Na zakończenie uroczego tygodnia dołączają do nas na dwa dni moi Rodzice. W dzień wyjazdu wchodzimy do jednego ze sklepików przy kazimierskim Rynku, w którym roi się od pięknych przedmiotów. Tata proponuje, żebym wybrała sobie coś jako prezent na zbliżające się 30. urodziny. Mój wzrok pada na oryginalne nożyczki wykute z brązu, służące, jak się okazuje, do przycinania knotów. To jest to! Nie raz już bywało, że palące się na stole świece kopciły, bo miały zbyt długie knoty. Zawsze wtedy marzyło mi się takie narzędzie. W dniu urodzin Tata wręczył mi kupiony w Kazimierzu prezent z niezwykłym dodatkiem – „Krótką (a właściwie nieco przydługą) rzeczą o niezwyczajnym przedmiocie, spisaną wierszem na nieudolne podobieństwo niedoścignionych mickiewiczowskich strof” (z tym nieudolnym podobieństwem to bym się nie zgodziła), w której to pojawiło się nie notowane w słownikach słowo knotownik. Od tego czasu knotownik spoczywa w szufladzie kredensu i ilekroć świece zaczynają kopcić, wyciągam go i z wielką przyjemnością przycinam nim knoty. Marzy mi się w domu kominek, na którego gzymsie byłoby idealne miejsce do wyeksponowania knotownika.

"Krótka (a właściwie nieco przydługa) rzecz o niezwyczajnym przedmiocie, 
spisania wierszem 
na nieudolne podobieństwo niedoścignionych mickiewiczowskich strof"

Czym dla kawy śmietanka, tym dla stołu świeca!

Dawniej sklepik u Żyda, dziś market poleca

Świec wybór przeogromny, do kształtu, koloru,

Do marki porcelany, do serwetek wzoru,

Do tego czemu świeca służyć ma, czy tylko

Światło dawać, czy nastrój, czy zadumy chwilkę…

Wszak kiedy już wybrana problem się zaczyna

Bo kiedy świeca świeci – knot trzeba obcinać.

Od najdawniejszych czasów z knotem są kłopoty

Zwłaszcza gdy sama świeca kiepskiej jest roboty.

Gdy knot jest nazbyt długi lub w kabłąk wygięty

By nie kopcił, migotał – musi być obcięty.

Czym?

                Jak?

                               I kiedy obciąć?

                                                               Oto jest pytanie!

Nie hamletowe wprawdzie, lecz odpowiedź na nie

Ważna jest, by przy stole urządzonym godnie

Blask świecowych płomieni jaśniał niezawodnie.

Niepolitycznie bowiem knotom łyżeczkami,

Widelczyków końcówką, bądź zgoła palcami

Kształt nadawać i skracać.

                                                   Dobrze, by w tym względzie

Znalazło się przy stole stosowne narzędzie.

Z rzadka po domach bywa takie i n s t r u m e n t u m

Zwykle z brązu kowane, zdarza się z a r g e nt u m.[1]

W górnej części posiada wyostrzony dzióbek

Wieńczący część ważniejszą – niewielki k a z u b e k.[2]

W k a z u b k u jedną ściankę jakby na kształt drzwiczek

Zakończono okrągłym uchwytem nożyczek.

Stąd pomylona nazwa – nożyczki do knotów.

Poprawna jest k n o t o w n i k wart pliku banknotów,

Jako że w swym rodzaju to niemal kruk biały

I trzeba, chcąc go zdobyć, włożyć trud niemały.

K n o t o w n i k  ów przeznaczon, by zbierać k n o t ó w k i

Zwęglone części knota – dymiące końcówki.

Gdy zbierze się k n o t ó w e k dwakroć po sztuk cztery

Można wróżby ustawiać szukając litery,

W jaką się rozsypane ułożą na tacy.

Ta będzie wskazywała na kogo rodacy

Głos swój ważny oddadzą w najbliższych wyborach

I kogo w pałacowych widzieć chcą honorach.

Wróżby mogą być inne, na przykład o księciu,

Czy przeznaczony z bajki na męża dziewczęciu?

Do tego trza k n ot ó w k i  wysypać na dłoni

Dziewczęcia rzeczonego, a ona zasłoni

Dłoń chusteczką jedwabną, ręcznie haftowaną

Poprzez którą zobaczy literę szukaną.

Można również rozsypać k n o t ó w k i na stole,

Na obrusie, na białym i zagiąć parole

By wyprać w zwykłym proszku[3], nie takim z reklamy

Lecz takim, który właśnie w domu używamy.

I od gości zakłady przyjmować niemałe

Czy zaplamione miejsca znowu będą białe.

Takie i wiele innych może być pożytków

Z faktu, że do zastawy, oprócz innych zbytków

Dodaje się k n o t o w n i k .

                                                      Z brązu wykowany

W nielicznych tylko domach dzisiaj używany.

---

[1] Jeno w domach magnackich spotykano srebrne; u szlachty – z brązu, a w zaścianku traktowano to jako zbytek lub zgoła fanaberie. Cóż dopiero powiedzieć o siedzibach współczesnych mieszczan ulokowanych w spółdzielczych blokach, czy nawet deweloperskich domach?

[2] Wg Brücknera kazubek – koszyk, torebka z kory, łubu, na jagody, grzyby, drób. Wg niepotwierdzonych źródeł kazubek mógł być wykorzystywany również na inne drobiazgi.

[3] Knotówka, jako, że głównie z węgla nasyconego woskiem się składa, rozsypana na obrusie ma prawo pozostawić czarne, a nawet o tłustawej strukturze plamki (jeśli jeszcze jaką taką ciepłotę utrzymywała). W praniu kłopot to niemały dla „zwykłego proszku”, czyli takiego, który w opisie podawanym aktualnie do publicznej wiadomości pozostaje bezimienny; za chwilę jednak może zamienić się miejscami z tym, co właśnie miał zachwalaną nazwę i rewelacyjne właściwości.

 

O czym będzie kolejny odcinek "Historii Przedmiotu"? Spróbujcie zgadnąć!
 

Pozdrawiam bardzo serdecznie :)))